De beroemde psychiater en psycholoog Carl Gustav Jung (1875-1961) zag alchemie als een symbolische weergave van de psychologische transformatie van de mens, waarbij het alchemistische proces van het maken van goud overeenkomt met het proces van zelfverwerkelijking. Jung’s ideeën over de alchemie en de symboliek ervan worden vaak toegepast op de analyse van religieuze en spirituele ervaringen, waaronder de betekenis van de Eucharistieviering.
Alchemie als symbool van psychologische transformatie
Magnum Opus (Letterlijk: het Grote Werk, het proces van transmutatie van de oer-materie tot de Steen der Wijzen, niet alleen een materiële veredeling maar ook een spirituele en psychologische transformatie). Jung zag de alchemistische zoektocht naar het maken van goud en het elixer van het leven als een metafoor voor de psychologische reis van de mens naar heelheid en spirituele perfectie, ook wel het Magnum Opus genoemd.
De vier fasen: Het proces van alchemistische transformatie doorloopt vier fasen: Nigredo (vernietiging en ontbinding), Albedo (verlichting en zuivering), Citrinitas (goudkleurig worden, ofwel het ontwaken van het ego), en Rubedo (voltooiing, het bereiken van de steen der wijzen). Deze fasen komen overeen met psychologische stadia zoals bekentenis, verlichting, educatie en de uiteindelijke transformatie.
Verband met de Eucharistieviering
Symbolische betekenis: Net als in de alchemie, waar het gewone lood wordt getransformeerd tot goud, symboliseert de Eucharistieviering de transformatie van het materiële in het spirituele. Het brood en de wijn worden in de viering spiritueel voedsel voor de ziel, en de gelovige ondergaat een innerlijke transformatie.
De onderlinge verbondenheid: Jung geloofde dat alle dingen in de kosmos met elkaar verbonden zijn. De Eucharistieviering kan worden gezien als een moment waarin gelovigen de verbondenheid met het goddelijke ervaren, en zich bewust worden van de eenheid van het zijn.
Innerlijke reis: De Eucharistieviering, net als het alchemistische proces, is voor Jung een uitnodiging tot introspectie en zelfontdekking, een reis naar het eigen hart om zo tot diepere inzichten te komen en de volledige potentie van de psyche te ontsluiten.
Afbeelding uit Pretiosissimum Donum Dei [het kostbaarste geschenk van God], gepubliceerd door Georges Aurach in 1475
In Jungiaanse psychologie staat alchemistische rubedo voor de vierde en laatste fase van het individuatieproces, waarbij het Zelf – de culminatie van de alchemistische ‘Grote Werk’ – wordt bereikt. Rubedo, het Latijnse woord voor ‘roodheid’, symboliseert de fusie van geest en materie, het bereiken van verlicht bewustzijn, en het omarmen van de volledige, ware aard van de mens.